Yangın Güvenliğinde Tanımlar ve Kısaltmalar

Alevlenme Noktası: Isınan maddeden çıkan gazların bir dış alevin geçici olarak yaklaştırılıp uzaklaştırılması sonucunda yanmayı sürdüğü en düşük sıcaklıktır

Absorbsiyon: Bir gazın bir sıvı veya katı içinde homojen olarak dağılması veya ışınların taşıdığı enerjinin maddeler tarafından alınması olayıdır.

Acil Durum: Afet alarak değerlendirilen olaylar ve dikkatsizlik, tedbirsizlik, ihmal, kasıt ve çeşitli amaçlarla meydana getirilen olayların tümünün yol açtığı hallerdir.

Acil Durum Ekibi: Yangın, deprem ve benzeri afetlerde binada bulunanların tahliyesini sağlayan, olaya ilk müdahaleyi yapan, arama-kurtarma ve söndürme olaylarına katılan ekiptir.

Acil Durum Planları: Acil durum gerektiren olaylarda yapılacak, müdahale, koruma, arama-kurtarma ve ilkyardım konularının nasıl ve kimler tarafından yapılacağını gösteren ve acil durum öncesinde hazırlanması gereken planlardır.

Adsorbsiyon: Gazların katı yüzeyde tutunması.

Aktivasyon Enerjisi: Bir reaksiyonun başlayabilmesi için gerekli olan en az enerji miktarıdır.

Alev/Duman Bacası: Bir yangında alevlerin istenilen yöne çekilerek yangının genişlemesini önlemeye yönelik bacalardır.

Alev/Duman Damperi: Havalandırma devreleri içerisine konulmuş açılır / kapanır perdelerdir.Yangın anında kapatılarak yangının diğer birim ve bölümlere geçişi önlenir.

Allotropi: Bir elementin kimyasal özellikleri aynı ve fiziksel özellikleri farklı olan değişik şekillerde olabilmesidir.

Amorf: Kristal şeklinde olmayan şekilsiz katı tanecikler.

Asit: Suda Hidrojen iyonu oluşturabilen madde.

Atom: Maddenin parçalanmadan kimyasal reaksiyonlara girebilen en küçük yapı taşı.

Atom Ağırlığı: Karbon 12 izotopunun atom ağırlığı 12 alınarak kıyaslama yolu ile her element için ayrı değerde olan bir sayıdır.

Ağırlık: Nesnelerin yer çekimi doğrultusunda uyguladıkları kuvvet veya bir cismin tabanı doğrultusunda uyguladığı kuvvettir.

Baz: Suda Hidroksil iyonu oluşturabilen madde.

Bağ: Bir maddenin fiziksel ve kimyasal davranışlarını etkileyen atomlar, moleküller ve iyonlar arasındaki çekme kuvvetinin bütünüdür.

Basınçlandırma: Kaçış yollarındaki iç hava basıncını yapının diğer mekanlarındaki basınca göre daha yüksek tutarak duman sızıntısını önleme yöntemidir.

Bileşik: Kendinden daha basit maddelere ancak kimyasal olaylar sonucu ayrışabilen maddelerdir. Bir başka ifade ile birden fazla çeşitte maddenin belirli oranlarda bir araya gelerek ve kimyasal bir olay sonucu oluşturdukları yeni maddelerdir. Bileşiğin özellikleri kendini oluşturan maddelerin özelliklerinden faklıdır.

Bina Yüksekliği: Binanın kot aldığı noktadan saçak seviyesine kadar olan mesafe veya imar planı ve yönetmelikte öngörülen yüksekliktir.

Buhar: Basınçla bulunduğu sıcaklıkta sıvılaşabilen akışkan.

Buharlaşma: Bir maddenin sıvı halden gaz haline geçmesidir.

Çözelti: İki yada daha fazla maddenin homojen olarak birbiri içinde dağılmasından oluşan karışımlardır.

Duman Haznesi: İçinde duman toplanması amacıyla tavanda tasarlanan hacım.

Duman Kontrolü: Yangın durumunda duman ve sıcak gazların yapı içindeki hareketini ya da yayılımını denetlemek için alınan önlemler.

Duman Perdesi: Yükselen dumanın yanal yayılımını sınırlamak amacıyla tavanda sabit konumda, uzaktan kapatılabilen ya da bir dedektör uyarısıyla kapanan yangına karşı dayanıklı bölücü perdedir.

Duman Tahliyesi: Dumanın yapının dışına kendiliğinden çıkması ya da mekanik yolla zorlamalı olarak atılması.

Donma: Bir maddenin sıvı halden katı hale geçmesi olayıdır.

Derişim (Konsantrasyon) : Karışımlardaki karışan madde miktarlarını birbirlerine bağlı fakat karışımların toplam kütlesinden bağımsız olarak belirlemek için tanımlanan hal değişkeni.

Element: Kendinden daha basit maddelere ayrışmayan saf maddelerdir. Yeryüzünde 110 çeşit element  varlığı bilinmektedir. Her element ya bir harfle veya iki harfle sembolize edilir.

Ergime: Bir maddenin katı halden sıvı hale geçmesidir.

Elektroliz: Elektrik enerjisinin kimyasal enerjiye dönüşebilmesi sırasındaki olay, maddenin elektrik akımı  yardımı ile ayrıştırılması.

Endüstriyel Bina: Her çeşit ürünlerin üretildiği fabrikalar ve işleme, montaj, karıştırma, temizleme, yıkama, paketleme, depolama, dağıtım ve onarım gibi işlemlere mahsus bina ve yapıları kapsar.

Faz: Bir sistemde, sıcaklık, yoğunluk bileşim, kırılma indisi, elektrik sabiti vs.. gibi şiddet özelliklerinin aynı olduğu bölgelere denir.

Fiziksel Olay: Maddenin kimyasal özelliklerinin aynı kaldığı fakat fiziksel özelliklerinin değiştiği olaydır. ısınma, kaynama, donma noktası gibi.

Fiziksel Özellikler: Maddenin dış görünüşü ile ilgili özelliklerdir. Yoğunluk, ergime noktası, kaynama noktası, sertlik vs..

Gaz: Kritik nokta üzerindeki akışkan bulunduğu sıcaklıkta basınçla sıvılaştırılmayan akışkan.

Güvenlik Bölgesi: Binada tahliye edilen şahısların güvenle bekleyecekleri bölgedir.

Hidroliz: Bir tuzun su ile kendini veren asit  veya baza dönüşmesi.

Homojen: Her yerinde aynı özelliğe sahip olma halidir.

Heterojen: Farklı yerlerinde farklı özelliklere sahip olma halidir.  Bir maddenin bir parçasını almak istediğimizde, eğer seçme ihtiyacı duyarsak bu maddenin homojen olmadığına karar veririz.

Isı: Maddeleri oluşturan atom veya moleküllerin kinetik hareketlerinin seviyesinde görünen enerji türü.

Isınma Isısı: Bir maddenin bir gram veya bir molekülün sıcaklığını 1°C yükseltmek için gerekli ısı.

İyon: Pozitif veya negatif yüklü atom ve atom grupları.

İyonlaşma: Nötral bir yapı biriminin elektron alarak, elektron vererek veya ayrışarak iyona dönüşmesi.

Karışım: Birden fazla çeşitte maddenin kendi özelliklerini koruyarak bir araya gelmesiyle oluşan maddelerdir.

Kalori: 1 gram suyun sıcaklığını 1°C yükseltmek için gerekli ısı miktarı, ısı birimi olarak kullanılır.

Kaynama: Sıvıların buhar basınçlarının ısıtma işlemi ile dış basınca eşit olması hali.

Kinetik Enerji: Bir cismin hızından dolayı sahip olduğu hareket enerjisi.

Kimyasal Olay: Maddenin kimyasal özelliklerinin değiştiği olaydır.  Yani maddenin başka bir maddeye dönüştüğü olaydır.

Kimyasal Özellikler: Maddenin iç yapısı ile ilgili özelliklerdir. Yanıcı olup olmaması, asidik veya bazik oluşu v.b. Bir maddenin kimyasal özellikleri değiştiğinde bu madde başka bir maddeye dönüşmüş ise, dolayısıyla adı da değişir.

Kısmi basınç: Bir gaz karışımından bileşenlerden birinin aynı hacim ve sıcaklıkta yalnız başına bulunması halinde gösterdiği basınç.

Kütle: Bir maddenin uygulanan kuvvete karşı gösterdiği direnç veya evrenin her yerinde maddenin değişmeyen özelliği.

Kaçış Aydınlatması: Normal aydınlatma devrelerinin kesintiye uğraması durumunda armatürün kendi gücüyle sağlanan aydınlatma.

Kaçış Uzaklığı: Kat içinde herhangi bir noktada bulunan bir kullanıcının kendisine en yakın bir kat çıkışına kadar almak zorunda olduğu yolun gerçek uzunluğu.

Kaçış Yolu: Binanın herhangi bir noktasından yer seviyesindeki cadde veya sokağa kadar olan ve hiçbir şekilde engellenmemiş bulunan yolun tamamıdır. Oda ve diğer müstakil hacimlerden çıkışlar, katlardaki koridor ve benzeri geçişler, kat çıkışları, zemin kata ulaşan merdivenler ve bina çıkışına giden yollar bu kapsamdadır.

Kompartıman: Yangını kuşatmak ve kaçış uzaklığını sınırlamak için yapıyı, en az 60 dakika yangına karşı dayanıklı yapı elemanlarıyla duman ve ısı geçirimsiz alanlara ayırmak.

Kullanıcı Yük Katsayısı: Belirli tip yapılarda 1 m 2 yüzey için olası kullanıcı sayısı.

Kullanıcı Yükü: Herhangi bir anda, bir binada veya binanın esas alınan belli bir bölümünde bulunma olasılığı olan toplam insan sayısı.

Kuru Boru Sistemi: Normalde içinde su bulunmayan ancak yangın durumunda itfaiyenin zemin düzeyinden su basabileceği düşey boru.

Kuru Sprinkler Sistemi: Çalışma öncesi borularının çoğunluğu hava ile dolu durumda tutulan sprinkler sistem.

Korunumlu Koridor/Hol: Bitişik olduğu mekanlardan yangına karşı dayanıklı yapı elemanlarıyla ayrılarak yangın etkilerinden korunmuş koridor ya da hol.

Korunumlu Merdiven: Yangına karşı dayanıklı bir malzemeyle çevrili ve zemin düzeyinde bir son çıkışla güvenlikli bir alana açılan yangın merdiveni.

Madde: Kütlesi ve hacmi olan her şey maddedir.

Molekül: Birden fazla atomun oluşturduğu taneciktir. Bazı elementler moleküllü yapıya sahiptir.

Radyoaktiflik: Elementlerin kendilerinden x veya b tanecikleri ile Y ışını yapmaları.

Saf Madde: Belirli özelliklere sahip ve homojen her madde saf maddedir.  Örneğin su belirli özellikleri olan ve homojen bir maddedir.

Sıcaklık: Moleküllerin kinetik enerjisinin fonksiyonu olan bir hal değişkeni.

Sıvı: Molekülleri birbirine değerek öteleme hareketi yapılabilen ve pratikte bastırılamayan akışkan.

Süblimleşme: Katı halde bulunan madde  sıvı hali atlayarak doğrudan doğruya buhar haline geçme ve yeniden, sıvılaşmaksızın katı hale dönüşmesidir.

Sprinkler: Yangınları söndürmek ve gelişen yangınları ...................erişinceye kadar sınırlamak amacıyla kurulan ve su püskürtmesi yapan otomatik sistemler.

Sulu Boru Sistemi: Normalde sürekli olarak su ile dolu durumda tutulan düşey boru.

Yangın  : Yangın;yanıcı özellik gösteren, katı sıvı veya gaz maddelerin kontrol dışı yanmasıdır.

Yoğunlaşma: Bir maddenin gaz halden sıvı hale geçmesi olayıdır.

Yangın Duvarı: İki ayrı bina arasına konup yangının ilerlemesi ve yayılmasını, tanımlanan süre için durduran düşey elemandır.

Yangın Bölmesi: Bina içinde, yangının ilerlemesi ve yayılmasını tanımlanan süre için durduran, yatay veya düşey konumlu elemandır.

Yangın Sığınağı: Bir yangın çıkması halinde ...................yangın mahalline gelene kadar geçecek sürede insanların yangından korunabileceği en az 90 dakika yangına dayanıklı yapı elemanlarıyla korunmuş kaçış yolu ile bağlantılı mekanlar.

Yoğunlaşma: Bir maddenin gaz halden sıvı hale geçmesi olayıdır.

Yangın Bölgesi (Zonu): Yangın durumunda, uyarı ve söndürme önlemleri diğer bölümlerdeki sistemlerden ayrı olarak devreye giren, yangın ve duman geçişi açısından diğer bölümlerden ayrılmış bölüm.

Yangın Dayanıklılık Sınıfı: Bir yapı elemanı ve malzemesinin standardına uygun ısıtma ve basınç koşullarında yapılan deney sonucu belirlenen yanmaya dayanıklılık süresine bağlı olarak ayrıldığı sınıf. Örneğin TS 1263’e ve TS 4065’e göre F 90 sınıfının dayanıklılık süresi 90 dakikadır.

Yangına Karşı Dayanıklılık: Bir yapı bileşeni ya da elemanının yük taşıma, bütünlük ve yalıtkanlık özelliklerini belirlenen bir süre koruyarak yangına karşı dayanması.

Yangın Güvenlik Holü: Kaçış merdivenlerine dumanın geçişini engellemek için yapılacak yangın güvenlik holleri.

Yangın Kapısı: Bir yapıda kullanıcılar, hava ya da nesneler için dolaşım olanağı sağlayan, kapalı tutulduğunda duman, ısı, alev geçişine belirli bir süre direnecek nitelikteki kapı, kapak ya da kepenk.

Yangın Kompartımanı: Bir bina içerisinde, üstü ve altı da dahil olmak üzere her yanı yangın bariyerleri ile kapatılmış bölüm. (hacim)

Yangın Mukavemet Süresi: Yanma hızı 0.8 mm/dakika kabul edilmek suretiyle, ahşap elemanın bu şekilde azalan kesitiyle ve güvenlik katsayısı 1.00’e eşit alınarak, üzerine gelen gerçek yükü taşıyabildiği süre olup; ahşap elemanların yangın mukavemet hesaplarında dikkate alınır.

Yangın Yükü: Bir yapı bölümünün içinde bulunan yanıcı maddelerin kütleleri ile ısı değerleri çarpımlarının toplamının plandaki toplam alana bölünmesi ile elde edilen büyüklüktür (MJ/m²).

Yapı Yüksekliği: Bodrum kat, asma katlar ve çatı arası piyesler dahil yapının inşa edilen tüm katlarının toplam yüksekliğidir.

Yırtılma Yüzeyi: Patlama riskine karşı, kapalı bölümün yan duvarında oluşturulan zayıf yüzeydir.

Yüksek Bina: Bina yüksekliği 21.50 m’ den fazla veya yapı yüksekliği 30.50 m' den fazla olan binalar yüksek yapı olarak kabul edilir.