Sıfır Atık Projesi Nedir? Sıfır Atık Projesi İçin Ne Yapmak Gerekiyor.

Sıfır Atık Projesi

Sıfır Atık projesi, öncelikli olarak kaynakların verimli kullanılması, israfın önlenmesi, atık oluşumunun en aza indirilmesi ve atıkların kaynağında ayrıştırılarak geri dönüştürülmesi sürecine ait bir yönetim sürecidir.
Sıfır Atık Projesi ile ilgili internette hali hazırda bolca kaynak olmakla birlikte, deneyimlere ait paylaşımların yeteri kadar olmadığını düşünüyorum. Dolayısı ile bu yazının konusu, sıfır atık projesinin nasıl hayata geçirileceği ve sürecin nasıl işletileceği hakkındaki deneyimlerim olacaktır.
Öncelikli olarak Sıfır Atık Projesi, kurum ve kişilere göre özelleştirilmiş farklı süreçler gerekebilir.  2017 yılının Eylül ayında başlatılan sıfır atık projesi, halihazırda 1 Haziran 2019 tarihinde ki verilere göre 25.000 adet kamu binasında genelleştirilmiş olsa da, diğer kurum, kuruluş ve bireyler için halen zorun değildir. Organize Sanayi Bölgelerine (OSB) yer alan ticari işletmeler bu kapsamın dışındadır. Yani İstanbul Valiliği tarafından yapılan açıklamaya göre, 15 Ekim 2019 tarihi itibariyle öncelikli olarak 8 Organize Sanayi Bölgelerinde bulunan işletmeler sıfır atık projesine yasal olarak başlaması gerekmektedir. Bu kapsamda esasında sadece OSB'ler değil aynı tarihte hastane ve AVM'lerinde sisteme girmesi hedeflenmiş. Sıfır Atık ile ilgili yasal mevzuatın hazırlanması kamu, STK ve kurumların önerileri ile halen taslak aşamasında olup, mevzuatın deneyim ve tecrübelere dayanarak geliştirilmesi devam etmektedir. Sürecin tamamen genelleştirilerek hayata geçirilmesi için hedef tarih 2023 olarak belirlenmiş.

Sıfır Atık Afişleri Kullanılabilir

Şu an en etkin olarak Sıfır Atık Projesini, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı işletmekte olduğu için bu konuda ki deneyimlerini paylaşmak gerekirse, kağıt, plastik, cam, metal, organik atıklar ve geri dönüştürülemeyen atıklar için ayrı ayrı atık kutularını tüm çalışanların kolaylıkla erişebileceği yerlere koymuş. Atıklar periyodik olarak tiplerine göre, tehlikeli ve tehlikesiz atıklar olmak üzere bina dışında ayrı ayrı depolanarak teslim işlemleri yapılıyor ve tüm operasyon kayıtları EÇBS'ye girişleri yapılmak ve raporlanarak analiz edilmekte. Örneğin analiz sonuçlarına göre, kişi başı atık miktarının günlük 1,3 kg olduğu sonucuna ulaşılmış.
Sitemizin temel amacı, Tesis İşletimi ve Yönetimi olduğu için sıfır atık projesinin tesisler için nasıl uygulanması gerektiği hakkında temel bilgilere değinmek istiyorum.
Sıfır Atık projesi, hali hazırda Çevre Bakanlığı tarafında yönetilmekle birlikte, Şehirlerde Valiliklerde kurulmuş olan Sıfır Atık Temsilcileri tarafından süreç ortaklaşa takip edilmekte ve tesislere bu konuda yardım ve yönlendirici destekler verilmektedir. Bu kapsam zaman zaman, bakanlık ve valilik tarafından ücretsiz eğitimler düzenlemektedir.
Sıfır atık projesini, yönettiğiniz bina ve tesislerde hayata geçirmek için bir yol haritası çıkarmanız ve projenin hayata geçmesi için, daha doğrusu proje için gerekli olan mesai ve bütçenin alınması için  mutlaka üst yönetiminin desteğini almanız gerekmektedir. Çünkü her ne kadar sıfır atık projesinin uygulanması kolay gibi görünse de büyük ve karmaşık yapıya sahip işletmelerde bazı ezber bozan uygulamalar gerekmektedir.
Sıfır atık projesi süreci için yetkili olan bir tesis sorumlusu tarafından, ECBS yani Entegre Çevre Bilgi Sistemine giriş yapması ve tesise ait kayıt açması gerekmektedir. Açılacak olan kayıt daha sonra aylık olarak düzenli bir şekilde atıklara ait tip, cins, miktar vb. özelliklere ait bilgilerin girişleri yapılacak ve atıkların geri dönüştürülmesine yönelik çevresel kazanımlar rapor haline getirilecek. Tesis içinde sıfır atık sorumlusu seçildikten sonra yedek bir veya iki sorumlu daha seçilmesi sürecin aksamaması yönünde faydalı olacaktır. Daha sonra projeye katkı sağlayacak stratejik ve operasyonel ekibin belirlenmesi gerekmektedir. Bu kapsamda ekipler belirlendikten sonra, sıfır atık projesi sorumlusunun liderliğinde tesis içinde temizlik, teknik ve diğer görevlilere süreç ile ilgili eğitim verilmesi faydalı olacaktır. Aslında sıfır atık projesi temelde masa altında bulunan çöp tenekelerinin kaldırılmasına dayanır. Çalışanlar direkt olarak atıklarını çöp tenekesine değil, cinslere göre ayrıştırılmış atık geri dönüşüm kutularına atar. Tabi ki tehlikeli olarak sınıflandırılan atıklar ayrı olarak mümkünse bina dışında bir alanda depolanır.

Sıfır Atık Broşürleri Etkili Olmakta

Kaynağında ayrıştırılmış olan atıklar depolandıkları alanları doldurduğunda, cinslerine göre lisanslı firmalara teslim edilir. Bu arada tehlikeli atıkların en fazla 6 ay depolanabileceğini bilmenizde fayda var. Atıkların ilgili firmalara teslimi için örneğin, piller TAP'a, floresan türevi lambalar bu konuda lisanlı firmalara, kağıtlar ise yerel yönetimlere veya bu konuda lisans almış firmalara teslim edilir. Tıbbi arıklar ise yine yerel yönetimler veya bu konuda yetki almış firmalara verilir. EÇBS ve Sıfır atık ile ilgili resmi web sitelerinde lisanslı firmaların listesi bulunmaktadır. Atıklar firmalara teslim edildikçe teslim belgeleri alınır ve ECBS'ne bilgi girişleri yapılır. Böylece sıfır atık projesine ait ölçme ve izleme süreci başlatılır. Kısaca sıfır atık projesi çok zor olmamakla birlikte biraz alışkanlıkların değiştirilmesine bağlıdır.
Sıfır Atık projesine başlayan tesislerin atıklara ait süreci anlatan kısa bir eğitim programının uygulanması mutlaka önemlidir. Diğer taraftan tesis içinde, Sıfır Atık sürecine ait afiş ve broşürlerin paylaşılması farkındalığı arttıracaktır. Daha net ifade etmek gerekirse, Sıfır Atık projesine bütünsel yaklaşarak, geri dönüşüm kutuların kolay erişilen alanlara koyulması, periyodik olarak eğitimlerin planlanması, duyuru, afiş, broşürlerin dağıtılması, raporlama ve analizler sonrası çevresel kazanımlarının paydaşlar ile paylaşılması önemlidir.
Yüzlerce çalışanı olan tesisler atıkları kontrollü bir şekilde ayrıştırılması, talimatlara uygun bir şekilde depolanması, lisanlı firmalara teslim edilmesi, teslim belgesinin alınması ve EÇBS'ye girişlerinin yapılması gerekmektedir.
Sıfır Atık Projesi ile ilgili daha fazla deneyim sahibi olduğumda bu yazı tekrar güncellemeyi planlamaktayım.