Doğru Işığı Seçmek

Aydınlatma sistemlerinde doğru armatür ve ampul seçimi çok önemli

Doğru aydınlatma bir binanın enerji verimliliği ve bina sakinlerinin sağlık ve konforu için önemlidir. Bir binanın elektrik kullanımının yaklaşık % 30 - 40  kadarı aydınlatma sistemleri oluşturmaktadır. Aydınlatma hesaplanırken, ışığın şiddeti ve kalitesi, tesiste çalışanların dikkatini toplamasına yardımcı olurken üretkenliğine de etki eder.

Bir yapı veya iç dekorasyon tasarlanırken proje mimarı veya iç tasarımcı tarafından, geçerli sebeplerden dolayı belirli aydınlatma marka ve modelleri seçeceklerdir. Enerji verimliliği seçim sırasında her zaman önemli bir faktör olmalıdır ancak, çoğu durumda mimar veya iç tasarımcı, oluşturduğu konsepte en uygun aydınlatma sistemini seçerken, verimlilik ve ışık kalitesini dikkate almaz. Tasarım sırasında aydınlatmadaki ilk beklenti, davetkar bir atmosfer oluşturmak ve tasarımda derinlik yaratmaktır. Esasında enerji verimliliği ve çevresel çalışmalar ile farkındalık oluşturulan ekosisteme ayak uyduran mimar ve iç tasarımcılar, çalışan verimliliği ve enerji verimliliği konularında daha dikkatliler. Aydınlatma sistemi, tasarıma estetik kazandırmalı fakat, çalışanların sağlığı, verimliliği dikkate alınırken çevresel etkileri de mutlaka dikkate alınmalıdır.
Piyasada, mimari tasarıma katkı sağlayacak bir çok aydınlatma armatürü ve ampül çeşitleri bulunmaktadır. Özellikle günümüzde %80'e varan verimlilikleri ile dikkat çeken LED aydınlatma sistemleri artık sıkça tercih edilmektedir. Diğer taraftan piyasada kalitesi ispatlanmamış o kadar çok LED ürünler var ki, özellikle ışık gücü ve tüketimleri arasında belirtilen katalog değerleri çoğu zaman doğruyu yansıtmamaktadır. Birçok tasarımcı ve uygulamacı ışık konusunda her ne kadar konuya hakimmiş gibi görünse de, gerçekte aydınlatma sistemleri daha karmaşık sistemlere sahiptir. Bu da tasarım bittikten sonra özellikle ilk yıl içinde bir çok yapıda, yanlış ya da kalitesiz ampul ve armatür seçimi sebebiyle, aydınlatma sistemleri ya revizyona uğramakta ya da topyekun değiştirilmektedir.
Bazen de neden aydınlatma sistemlerinde salt yanlış ve kalitesiz ürünlerin tercih edilmesi ile değil, projenin bütçe ve aydınlatmaya ayırdığı kısıtlı finansal kaynakları ve hedef süre kısıtları da sebep olabilmektedir. Halbuki doğru zamanlama ve bütçe ile yapılan aydınlatma sistemleri, bakım onarım, çalışan verimliliği ve enerji verimliliği sebebiyle zaten kısa sürede kendini amorti etmektedir. Bu yanlışa özellikle konut ve türevi projelerde bilinçli  ve bilinçsiz olarak çok sık rastlanmaktadır. Konut ve türevi projelerde maliyetler direkt satışı etkilediği için ampül seçimi en son dikkat edilen unsurlardan biridir. Ne var ki bu hata genellikle ya proje bittikten sonra müteahhit ya da tasarımcı tarafından yenilenir veya konut ve türevini satın alan müşteri ilk olarak aydınlatma sistemi ve ampulleri yeniler. Bu da gereksiz maliyet ve iş gücü oluşturmaktadır. Bir proje tasarlanırken tüm işlerin ilk defasında doğru bir şekilde tamamlanması hedeflenmelidir. Mesela, sıhhi tesisat tasarımı, armatür ve ankastre ürünlerin seçimi ve montajı çoğu zaman doğru proje ve ürün seçimi yapılarak tasarlanır ve uzun yıllar kullanılırken, aydınlatma sistemleri ve armatürler ise çok kısa sürede yenilenmektedir.

Peki doğru aydınlatma nasıl yapılmalı?

Bir kere aydınlatma çözümü için öncelikli olarak neyin, ne için ve  nasıl aydınlatılacağı sorusuna cevap aramak gerekir. Diğer taraftan ise aydınlatma, mükemmel derecede somut olmayan bir ortamdır ve çoğu zaman görecelidir. Bir objeyi aydınlatma ile bir alanı aydınlatmak tamamen farklı uzmanlık gerektirebilir. Bu yüzden mutlaka tasarım aşamasında bilinen marka ürün tercih edilmeli ve konusunda uzman kişilerden destek alınmalı  ya da en azından fikirleri alınmalıdır. Ortam aydınlatması bilinenin aksine çok fazla değişken kritere sahiptir ve hepsi dikkate alınmalıdır.

Ortam aydınlatması kriterleri

• Çalışan sağlığı
• Çalışan verimliliği
• Ürün kalitesi
• Ürün garantisi
• Ürün verimliliği
• Tasarım derinliği   

 Tesislerde mevcut aydınlatmanın iyileştirmesi nasıl olmalıdır. 

Doğru aydınlatma yapılırken öncelikli olarak enerji verimliliği ve çalışan sağlığı dikkate alınmalıdır. Bir tesiste enerji tüketiminin ortalama %30-40 oranında aydınlatma sistemlerinin oluşturduğunu düşündüğümüzde, optimizasyon için doğru ışık şiddeti, ışık kalitesi aynı zamanda çalışanların da verimliliğini artıracağı dikkate alınmalıdır. Özellikle günümüzde verimliliği ve kalitesi ispatlanmış LED ampuller tercih edilmeli ve kaliteli armatürler kullanılmalıdır.  Aydınlatma sistemlerinde iyileştirme yapılması ya da mevcut aydınlatma sistemlerinin kullanılmasına karar verilse bile her iki durumda verimliliği arttırıcı sistemler ve planlar kullanılmalı ve uygulanmalıdır.

Aydınlatma sistemlerinde verimliliği arttırıcı sistemler ve planlar

Ortam doluluk sensörlerinin kullanılması (Varlık Sensörü) : Bahsettiğimiz konu temelde hareket sensörü olsa da günümüzde daha iyi teknolojiye sahip varlık sensörleri kullanılmaktadır. Hareket sensörü hareketi algılarken varlık sensörleri ortamda hareket olmasa da, ortamda ki kişileri algılamakta, bu da daha fazla enerji verimliliği, daha uzun ampul ömrü sağlamakta ve aydınlatmaya bağlı çalışan sağlığını daha çok korumaktadır. Ortamda kimse olmadığında, sistem aydınlatmayı kısmakta veya istenirse aydınlatma sistemini kısmen veya tamamen kapatmaktadır.

Gün ışığı sensörlerinin kullanılması (Fotosel) : Aydınlatma sistemleri tasarlanırken gün ışığından maksimum fayda sağlanması amaçlanmalıdır. Bu konuda en iyi çözüm gün ışığına duyarlı fotosel kullanılmalıdır. Fotosel sayesinde ortam içinde maksimum doğal ışık kaynaklarından istifade edilirken %40'lara varan tasarruf sağlanabilir.

Aydınlatma otomasyonu kurulması : Aydınlatma otomasyonu özellikle büyük ve karmaşık tesislerde aydınlatma sistemlerinin tamamen tesisin ihtiyacına uygun olarak devreye alınması ve çıkarılmasıdır. Otomasyon sayesinde tesis aydınlatmasını saatlik, günlük, haftalık, aylık ve yıllık olarak planlamak mümkündür. Diğer taraftan yine otomasyon sayesinde aydınlatma sistemlerine bağlı sensörlerin verimlilikleri ve arızaları tespit edilerek kısa sürede onarılması da sağlanmaktadır. Ayrıca yine otomasyon ile aydınlatma sistemlerinin enerji tüketimleri anlık olarak izlenerek, verimsiz aydınlatma sistemleri tespit edilebilir, çevre ve  enerji verimliliğine katkı sağlayacak raporlar hazırlanabilir.

Aydınlat bakım planlarının yapılması : Özellikle tesislerde, enerji alt yapısına yönelik periyodik bakım planlaması yapılsa da, aydınlatma sistemlerine yönelik planlama pek fazla dikkate alınmamaktadır. Gün ışığında daha fazla faydalanmak amacıyla, gün ışığını geçiren pencere ve camların periyodik olarak temizlenmesi aydınlatmaya olan ihtiyacı azaltacaktır. Ayrıca aydınlatma armatürlerinin periyodik olarak temizlenmesi aydınlatma sistemlerinin verimliliği açısında çok önemlidir.

Bu yazımda, aydınlatma sistemlerinin tasarım aşamasında doğru tercih edilmesi önündeki kısıtlardan ve sonrası oluşan maliyetlerden ve mevcut tesislerde aydınlatma sistemlerinde nasıl iyileştirme yapılabileceğinden kısaca bahsetmeye çalıştım. Sizde önerilerinizi aşağıya yorum olarak yazabilir siniz.