Binalar Yeniden Açılıyor Gizli Tehlike Lejyonella

Aylardır Covid-19 ile mücadele eden tesislerin büyük çoğunluğu üretim ve hizmete ara verdiler veya evden çalışmaya geçtiler. Dünyada Covid-19 vakalarının düşmeye başlaması ile birlikte yeni normal adı altında kontrollü olarak tesisler yeniden yavaş yavaş açılmaya başladı. Tabii ki açılırken çalışanlarının düşük bir oranı iş başı yapıyor. Genelde bu %10 ile %30 arası değişiyor. Diğer taraftan AVM, Otel, Konuk Evi vb. halka açık tesislerde müşterilerini kabul etmeye başladı. Tüm bu süreçte sağlıklı bir ortam yaratmak için odak noktası tamamen Covid-19 ile mücadeleye ayrılmıştı. Ama gözden kaçan başka bir tehlike var ki onun adı Lejyonella...

Lejyonella nedir?

Asıl ismi Legionella olan lejyonella esasında lejyoner hastalığı olarak bilinir. Legionella pneumophila adlı bakterinin neden olduğu bir akciğer ve üst solunum yolu enfeksiyonudur. Lejyoner bakterisine maruz kalan kişi 2-10 arası pnömoni yani zatürre hastalığına yakalanmaktadır.  

Lejyoner hastalığı ilk olarak, 1976 yılında ABD Philedelphia kentinde bir otelde Amerikan Lejyon toplantısına katılanlar arasında salgın şeklinde ortaya çıkmıştır. Daha sonra yapılan incelemede bu hastalığa neden olan bakteri Legionella pneumophila olarak adlandırılmıştır.

Lejyonella nasıl oluşur?

Lejyonella bakterisi nemin olduğu her yerde oluşabilir. Dolayısı ile tesislerde bu lejyonella bakterisi, su ve havalandırma sistemlerinde görülebilir. Özellikle suyun depolandığı alanlar ve havalandırma sistemleri ve soğutma kulleleri en sık rastlanan bölgelerdir. Sistemler üzerinde lejyonella bir biyofilm oluşturarak jel bir tabaka şeklinde mikroorganizma olarak tutunur. 

Lejyonella ile mücadel nasıl yapılır?

Lejyonella ile ilgili mücadele resmi gazetede detaylı olarak yayınlanmıştır. Ülkemizde bu mücadele Toplum Sağlığı Merkezleri ile koordineli olarak yapılmaktadır. Tesislerde 1 lejyonella ile mücadelede Toplum Sağlığı Merkezinde eğitim almış sorumlu tarafından yönetilir. Bu yönetim yazılı görev tanımı, uygulama talimatları, kontrol formları ve bakım prosedürleri ile yapılmaktadır.   

Covid-19 sonrası binaların açılması sonrası lejyonella nasıl bir risk yaratır?

Binalar uzun süredir kismi olarak hizmet vermekte ve pek çoğu ise kapatılarak ve evden çalışma modeline yönelmişti. Dolayısı ile tesislerin bir çoğu mekanik sistemlerini kapatması yani, sistemleri durması ile lejyonellanın en hızlı yayıldığı döneme geçiş sağlanmaktadır. Bu noktada Covid-19 gibi lejyonella ile ilgili olarak tesisleri açarken bazı önlemlerin alınması gerekmektedir. 

HVAC sistemleri; Özellikle serpantin hücresine sahip olan HVAC sistemleri lejyonella için riskli alanlardır. Soğutma ve nemlendirme serpantin ve hücreleri lejyonellanın oluşumu için uygun ortam ve koşullara sahiptir. Dolayısı ile bakım yaparken serpantin, separatör ve drenaj kanallarının kimyasala maruz kalarak bakım yapılması gerekmektedir.

Su Soğutma Kuleleri; Su soğutma kuleleri septaratör ve basınçlı springleme sayesinde su pulvarize hale gelerek kondenserdeki ısıyı almaktadır. Kondenserde ısısı düşen soğutma gazı yeniden çevrim için evaparatöre gider. Bu çevrim tesis merkezi soğutma sistemi çalışırken sürekli değişik hızlarda devam eder. Dolayısı ile soğutma kulesinin olduğu alan lejyonella için uygun şartları sağlayan birincil riskli alanlardan birisidir. Sistem devreye alınmadan önce kesinlikle iyi bir bakım yapılmalıdır. 

Su depoları; Su depoları uzun zamandır kullanılmadığı için yosunlanma başlamış olabilir. Jel kıvam haline gelen depo zemini ve depo bağlantı parçaları kullanma suyu için lejyonella riski taşımaktadır. Su depolarının filtre edilmesi, sertlik ayarı ve UV filtreden geçmesi lejyonella ile mücadelede önemlidir. Bu dönemde su depolarının boşaltılarak bakım ve temizliklerinin yapılması riski büyük oranda düşürecektir. 

Musluklar; Aylardı mutfak ve WC muslukları çalışmadığı için musluklarda lejyonella bakterileri oluşabilir. Dolayısı ile muslukların kimyasal (deterjen) ile temizlenmesi ve bir kaç dakika açarak bir miktar su boşaltılması lejyonella ile mücadelede önemlidir. Musluklar birer temas noktası olduğu için mutlaka kontrol noktalarından birisi olmalıdır. 

Hamam, sauna ve duş alanları; Bu alanlar su ve neme en çok maruz kalan alanlardır. Dolayısı ile tesisleri boşaltırken buralarda esasında ilk etapta yüksek hijyen sağlayıcı bir temizlik gerçekleşmesi gerekirdir. Ama pandemi döneminde hızlı karar ile tesislerin boşaltılması sonucu bugün bu noktalar lejyonella açısından en riskli alanlardır. Hamam, saune ve duş alanlarının ayrıca duş balığı ve batarya gibi armatürlerin mutlaka temizlenmesi ve hijyenik alanlar oluşturulması gerekmektedir.     

Klima ve Fan-Coil sistemler;  Covid-19 kapsamında eminim bir çok tesis bu sistemlerin bakımlarını yaptırmaktadır. Eğer kullanılmayan sistemler diye bakım yapılmıyorsa büyük hata yapılmaktadır. Lejyonella bu alanları sever ve bir süre sonra bakteri oluşumu sağlar. Fan-Coil ve klimalarda lejyonella ile mücadele için mutlaka bakım yapılmalıdır. Ayrıca hala riskli olduğu konusunda kaygılar bulunuyorsa bu sistemlerin drenaj tavalarına lejyonella tabletleri koyulabilir. 

Havuz ; Havuz sistemleri Covid-19 sırasında kapatılmışsa lejyonella ile ilgili büyük bir risk olduğunu söyleyebiliriz. Dolayısı ile öncelikli olarak havuz temizliği yapılmalı ve havuz filtre sistemleri tesisi açmadan birkaç gün önce açılmalıdır. Tamamen temiz olduğuna emin olmadan havuzlar kullanılmamalıdır. 

Su Sebilleri ve içme su depoları; Bir çok büyükşehirlerdeki tesisler içme suyunu ya dökme su ile içme su depolarını doldurarak kullanmakta ya da damacana ile çalışan sebilleri kullanmaktadır. Bu durumda içme su depoları boşaltılarak bakımları yapılmalı, açılmış damacanalar boşaltılmalı ve iade edilmeli, sebiller ise ozonlama ve ilaçlama yapılarak temizlenmelidir. Özellikle sebillerin musluklarının hijyeni sağlanmalıdır.